Các vấn đề liên quan đến Quyền tác giả

• Quyền tác giả tạo ra các cơ chế bảo hộ kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm bằng cách trao cho tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả khả năng bảo vệ lợi ích của họ đối với tác phẩm.
• Quyền tác giả giúp ngăn chặn các hành vi xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả như sao chép, cắt xén, phát hành đại trà, …mà không có sự đồng ý của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả. Bằng cách này, quyền tác giả khuyến khích sự sáng tạo vì nó tạo động lực, kích thích sự tìm tòi, sáng tạo của các cá nhân để sáng tác ra các tác phẩm mới đạt được lợi ích kinh tế trong quá trình khai thác, sử dụng và phục vụ nhu cầu xã hội loài người.
• Trong nền kinh tế sáng tạo, vấn đề bản quyền, trong đó có quyền tác giả và quyền liên quan giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ nói chung, quyền tác giả và quyền liên quan nói riêng đã và đang trở thành những điều kiện bắt buộc trong hội nhập kinh tế quốc tế.
• Vấn đề bản quyền được coi như động lực phát triển kinh tế tri thức ở mỗi quốc gia. Luật Sở hữu trí tuệ quy định quyền sở hữu cá nhân đối với các tác phẩm được bảo hộ, nó dành cho những người sáng tạo sự đảm bảo công bằng về giá trị của các tác phẩm trên thị trường. Đồng thời, thúc đẩy việc tạo ra các sản phẩm văn hóa một các bền vững và hỗ trợ thị trường, mà thông qua đó người tiêu dùng có thể tiếp cận và hưởng thụ các sản phẩm.

Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành quy định các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả:

• Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ bao gồm:
  • Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự khác;
  • Bài giảng, bài phát biểu và bài nói khác;
  • Tác phẩm báo chí;
  • Tác phẩm âm nhạc;
  • Tác phẩm sân khấu;
  • Tác phẩm điện ảnh và tác phẩm được tạo ra theo phương pháp tương tự (sau đây gọi chung là tác phẩm điện ảnh);
  • Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng;
  • Tác phẩm nhiếp ảnh;
  • Tác phẩm kiến trúc;
  • Bản họa đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ liên quan đến địa hình, kiến trúc, công trình khoa học;
  • Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian;
  • Chương trình máy tính, sưu tập dữ liệu.
• Tác phẩm phái sinh chỉ được bảo hộ nếu không gây phương hại đến quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh.
• Tác phẩm được bảo hộ phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác.

• Tin tức thời sự thuần tuý đưa tin.
• Văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính, văn bản khác thuộc lĩnh vực tư pháp và bản dịch chính thức của văn bản đó.
• Quy trình, hệ thống, phương pháp hoạt động, khái niệm, nguyên lý, số liệu.

Thời hạn bảo hộ quyền là khoảng thời gian mà tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả có thể thu được những quyền và lợi ích hợp pháp từ việc khai thác tác phẩm. Theo công ước Berne, thời hạn tối thiểu bảo hộ quyền tác giả là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm sau khi tác giả qua đời (chỉ đối với tác phẩm văn học – nghệ thuật).

Ở Việt Nam, Điều 19, Điều 20 và Điều 27 của Luật sở hữu trí tuệ hiện hành quy định về thời hạn bảo hộ quyền tác giả như sau:

• Bảo hộ vô thời hạn đối với quyền nhân thân không gắn với tài sản của tác giả bao gồm: Quyền đặt tên cho tác phẩm; quyền đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm, được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng; quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác xuyên tạc, không có người khác sửa đổi, cắt xén tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.
• Bảo hộ có thời hạn đối với quyền nhân thân gắn với tài sản (quyền công bố tác phẩm hoặc cho người khác công bố tác phẩm) và quyền tài sản, cụ thể:
  • Tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng, tác phẩm khuyết danh: Thời hạn bảo hộ là 75 năm, kể từ khi tác phẩm được công bố lần đầu tiên;
  • Đối với tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng chưa được công bố trong thời hạn 25 năm, kể từ khi tác phẩm được định hình: Thời hạn bảo hộ là 100 năm, kể từ khi tác phẩm được định hình.
  • Đối với tác phẩm khuyết danh, khi các thông tin về tác giả xuất hiện: Thời hạn bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp theo năm tác giả chết; trường hợp tác phẩm có đồng tác giả: Thời hạn bảo hộ chấm dứt vào năm thứ 50 sau năm đồng tác giả cuối cùng chết.
  • Đối với các tác phẩm thộc loại hình khác: có thời hạn bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp theo năm tác giả chết; trường hợp tác phẩm có đồng tác giả: Thời hạn bảo hộ chấm dứt vào năm thứ 50 sau năm đồng tác giả cuối cùng chết.
  • Thời hạn bảo hộ quy chấm dứt vào thời điểm 24 giờ ngày 31 tháng 12 của năm chấm dứt thời hạn bảo hộ quyền tác giả.
• Sau khi chấm dứt thời hạn bảo hộ quyền tác giả thì tác phẩm sẽ thuộc về công chúng.

Giấy phép Creative Commons (CC) là gì?

Giấy phép Creative Commons là một công cụ pháp lý đã được tiêu chuẩn hóa và điều chỉnh phù hợp với luật quốc gia để sử dụng chung, miễn phí và đơn giản nhất cho Cộng đồng Sáng tạo. Giấy phép Creative Commons tạo điều kiện thuận lợi cho các tác giả chia sẻ các tác phẩm của mình với người sử dụng nhằm thúc đẩy sự sáng tạo trong Cộng đồng Sáng tạo. Việc chia sẻ theo Giấy phép Creative Commons giúp các tác phẩm ngày càng phong phú hơn, hoàn thiện hơn góp phần làm giàu kho tàng trí thức văn học, khoa học và nghệ thuật của đất nước và của nhân loại. Đồng thời Giấy phép Creative Commons cũng giúp tác giả đưa tác phẩm của mình đến với công chúng nhanh nhất thông qua mạng lưới website của Tổ chức Creative Commons, trong khi vẫn nắm giữ được các quyền mà tác giả muốn bảo lưu.

Các loại giấy phép xuất bản mở Creative Commons (CC)

Có 6 loại giấy phép xuất bản mở Creative Commons (CC):